ڌرتيءَ جو شاعر عاشق دادوي: مان نه وڪامان ٿو، نه جُھڪان ٿو، مان ته سنڌ جو سَڏُ آهيان

عاشق دادوي سنڌ جو اهو باغي قلندر آهي، جنهن جي هٿ ۾ روزيءَ لاءِ رانديڪا آهن، پر دل ۾ آزاديءَ جو سج جلي ٿو. سندس شاعريءَ جو هر لفظ تير آهي، جيڪو ظلم جي سيني ۾ لڳي، رت نه پر سچ ڪڍي ٿو.

اڄ جڏهن سنڌي ادب ۾ ڪيترائي وڏا نالا خاموش ٿي ويا آهن، تڏهن به عاشق دادوي جي آواز ۾ ساڳي تازگي آهي. هو اڄ به گهٽين ۾ گهُمي ٿو، رانديڪن جي ريڙھي کي ڌڪيندو، پر سندس هر قدم تي انقلاب جو دُهل ڌڙڪي ٿو

هُو پاڻ رانديڪا وڪڻندو، پر چوندو آھي ته: ”مان رانديڪا وڪڻان ٿو، پر پنهنجي ٻارن جي هٿن ۾ آزاديءَ جا خواب وجھان ٿو.“ هيءُ جملا سندس قومي ڪردار ۽ طبقاتي پيار جو عڪس آهن.

سردار اياز ميمڻ

سنڌ جي سونهري سِٽُن ۽ سچن سَڏُن جو شاعر، عاشق دادوي ، جنھن جواصل نالوعبدالغفور چارڻ آھي، رُڳو هڪ شاعر نه پر سنڌ جي سُتل ساهه جي سُرندڙ سارنگي آهي. هن پنهنجي پُوري حياتي پورهيت پيشي ۽ پُرامن پيغام ۾ پاڳلائيءَ سان گذاري آهي. هيءُ اُهو من موهيندڙ ماڻھو آهي، جيڪو نه وِڪيو ۽ نه جُھڪيو. ھُ پنهنجي پڪي پريت کي سينگاريندو رھيو آھي.

عاشق جي آڱرين ۾ قلم نه، تلوار آهي، پر اها تلوار رت نه، رَوَڻَ (سونھري شعر) ڇُرندي آهي. هُو حاڪمن جي ڪاڪ محلن کي چيريندڙ آواز آهي، جيڪو رانديڪن جي ريڙھي تي ويٺي به بادشاهن جي تختن کي للڪاري ٿو.

  عبدالغفور ولد عبدالڪريم چارڻ، جنھن جي ادبي سُڃاڻپ بزمِ غالب پاران مليل تخلص عاشق دادوي آھي، دادوءَ جي چارڻ خاندان سان تعلق رکي ٿو. سندس خاندان پڙھيل لکيل ھو، پر 1958 ۾ جنم وٺندڙ عبدالغفور عرف عاشق دادوي صرف مڊل اسٽينڊرڊ تائين پڙھي سگھيو  ڇو تہ والد جي وفات سبب کيس پورھيو ڪرڻو پيو. ھُن ھر قسم جو پورھيو ڪيو جنھن ۾ گجرون وڪڻڻ، بُوٽ پالش ڪرڻ، بيراگيري ڪرڻ، پَن جون ٻيڙيون ٻڌڻ شامل ھو. اڄ بہ ھُو رانديڪن جو گاڏو ھلائي گذر سفر ڪري ٿو.

شاعريءَ جو شروعاتي ماحول کيس نامياري شاعر استاد بخاريءَ جي حويليءَ ڀرسان سندن دڪان ۽ ان سان سندس ملڻ جلڻ سبب مليو. هُو خوش گلو به آهي ۽ ماڻهن جو نقل ڪرڻ ۾ به مهارت رکي ٿو.سال  1989ع ۾ ساگر جعفري ۽ امداد جوکئي سان گڏجي بزم غالب جو بنياد وڌائين، جنهن جو هو پهريون خزانچي مقرر ٿيو.

  شاعريءَ ۾ سندس مُکيہ سُڃاڻپ قومي ۽ مزاحمتي شاعر طور آھي. ھُو قومپرست اڳواڻ سائين جي ايم سيد جي نظرئي ۽ فڪر جو پيروڪار آھي. پر سندس شاعريءَ ۾ ٻيا موضوع بہ ملندا جن ۾ تصوف، مجاز، طنز مزاح، اصلاح وغيرہ بہ شامل آھن. سندس شاعريءَ جو شائع ٿيل ڪتاب ”سچو آ نانءُ سنڌ جو“، سندس ديش ڀڳتيءَ جو ثبوت آھي.  

   سندس شخصيت ۾ نياز، نئڙت، عاجزي، انڪساري، کلمک، خوش مزاجيءَ جوعنصر شامل آھي. قلندراڻي صفت رکندڙ ھيءُ شخص نه وڪيو آهي ۽ نه جُھڪيو آهي.

هن بيقدري سماج ۾ هڪ سڄاڻ انسان جو قدر تمام گهٽ آهي، جنهن جو کيس هر وقت افسوس به رهي ٿو.

عاشق دادويءَ جي شاعريءَ ۾ شاهه لطيف جي صوفيانه سَرَلائي ۽ شيخ اياز جو باغيانه بِک گڏيل وراثت وانگر ساهه کڻي ٿو، جنھن کي ھن هٿيار بڻايو آهي، جيڪو کيس ظلم جي زنجيرن کي ٽوڙڻ جو عزم ۽ ايمان بخشي ٿو.

 سندس وائيءَ جو وِير قلندر جي ڪُني نه، پر باغيءَ جي ڪُوڙي آهي، جيڪا جاڳرتا جي جهنڊي کي جهومر بڻائي جهولي ٿي. هو سڏي ٿو: ”مون کي سڏي ڏيئي چاڙهيو ويو آهي، پر منهنجي سيني ۾ اڃان به سنڌ جو سج ساڳيو ٻري ٿو.“

 سندس غزلن ۾ عشق ته آهي، پر اُن عشق جي هر بيت ۾ ظلم جي زنجيرن کي ٽوڙڻ جو عزم ۽ هٿيار آهي. هي اهو صوفي آهي، جيڪو سماجي انصاف جي سند تي سلام ڪري ٿو.

 عاشق دادويءَ جي شاعريءَ ۾ غريب پورهيت جي هٿن جو ڇُهاءُ آهي، مٽيءَ جي مِٺاڻ آهي، پر ساڳئي وقت ان ۾ چنڊ جي چانڊاڻ جهڙي رومانويت به آهي. هو ظلم کي ڏسي مُرڪي ٿو، پر اها مُسڪان موت جي فرشتي جهڙي آهي، جيڪا ڏاڍ جي دل ۾ ڏهڪاءُ پيدا ڪري ٿي.

 هُو پاڻ رانديڪا وڪڻندو، پر چوندو آھي ته: ”مان رانديڪا وڪڻان ٿو، پر پنهنجي ٻارن جي هٿن ۾ آزاديءَ جا خواب وجھان ٿو.“ هيءُ جملا سندس قومي ڪردار ۽ طبقاتي پيار جو عڪس آهن. سندس مشھور عشقيه غزل ”رات جو راڻي تنهنجي ياد ۾ روئي، چنڊ به شرمائي ڪناري تي ليٽي پيو“ پوري درد ۽ ديدار جي دانائي سان ڀريل آهي.

 عاشق دادوي صرف قومي شاعر نه آهي، هو طبقاتي جنگ جو به سچو سپاهي آهي. هو سائين جي ايم سيد جو روحاني ۽ فڪري وارث آهي، پر هن پنهنجي راهه تي نئون واٽو کوٽيو، جتي قومپرستي ۽ سماجي انصاف هٿ ۾ هٿ ڏئي هلن ٿا.

 ھُو پنھنجي دوھي ۾ زميندارن جي ظلم، وڏيرن جي واڪ ۽ سرمائيدارن جي لالچ تي صوفياڻي لهجي ۾ چھبڪ هڻي وڃي ٿو، جنهن تي دشمن به داد ڏئي ويهي رهي ٿو. سندس مشهور غزل ”هاريءَ جي هٿن ۾ لوئي جو ليٽو، اڃان به وڏيري جي در تي کڙڪي ٿو“ پوري سنڌ جي پورهيت پريشانيءَ جو پرتو آهي.

 اڄ جڏهن سنڌي ادب ۾ ڪيترائي وڏا نالا خاموش ٿي ويا آهن، تڏهن به عاشق دادوي جي آواز ۾ ساڳي تازگي آهي. هو اڄ به گهٽين ۾ گهُمي ٿو، رانديڪن جي ريڙھي کي ڌڪيندو، پر سندس هر قدم تي انقلاب جو دُهل ڌڙڪي ٿو.

عاشق دادوي سنڌ جو اهو باغي قلندر آهي، جنهن جي هٿ ۾ روزيءَ لاءِ رانديڪا آهن، پر دل ۾ آزاديءَ جو سج جلي ٿو. سندس شاعريءَ جو هر لفظ تير آهي، جيڪو ظلم جي سيني ۾ لڳي، رت نه پر سچ ڪڍي ٿو.

”مان نه وڪامان ٿو، نه جُھڪان ٿو، مان ته سنڌ جو سڏ آهيان، سچ جو سُر“.

سنڌ جي تاريخ هن کي ياد رکندي، نه رڳو شاعر طور، پر هڪ جيئري  باغيءَ جي روپ ۾، جنهن پنهنجي صوفياڻي سچائيءَ ۽ قومي قلم سان عظمت جو اڪر اڪيڙي وڌي آهي.

مرڻ کان اڳ مرندس سنڌ جي مٽي ۾

جيئن جو وچن نباھيان ٿو .

________________

سردار اياز ميمڻ ھڪ سياسي ڪارڪن ۽ فري لانس ليکڪ آھي