سنڌ تي يلغار ۽ وڪيلن جي جدوجهد: تاريخ جو هڪ نئون باب لکجي رهيو آهي

سنڌ کي اڄ قلم، دليل ۽ اتحاد جي ضرورت آهي. وڪيل، قلمڪار، شاگرد ۽ باشعور نوجوان جيڪڏهن گڏ ٿي وڃن، ته ڪو به نظام سنڌ جي وحدت کي نقصان نه پهچائي سگهندو

عرفان سنڌي

سنڌ، جيڪا صدين کان امن، محبت، علم ۽ تمدن جو مرڪز رهي آهي، اڄ هڪ ڀيرو وري نئين سياسي ۽ انتظامي يلغار جي ور چڙهيل آهي. هر دور ۾ ڪنهن نه ڪنهن صورت ۾ سنڌ جي سڃاڻپ، وسيلن، ٻوليءَ ۽ حقن تي حملو ٿيو آهي. ڪڏهن انتظامي فيصلا وفاق جي نالي ۾، ڪڏهن آباديءَ جي انگ اکرن ۾ ھٿ چُراند ذريعي، ته ڪڏهن قانوني ترميمن جي نقاب ۾ سنڌ جي وحدت کي ٽوڙڻ جون ڪوششون ڪيون ويون آهن. افسوس ته اڄ به اها سازش نئين شڪل سان جاري آهي، جنهن جو مقصد سنڌ کي انتظامي طور ٽوڙي ان جي سياسي طاقت کي ڪمزور ڪرڻ آهي.

اهڙين حالتن ۾، جڏهن گهڻا ماڻهو خاموش آهن، ڪجهه خوفزده ۽ ڪجهه مفاد پرست، تڏهن هڪ طبقو آهي جيڪو تاريخ جي هر دور ۾ پنهنجي جرئت، قانوني فهم ۽ قومي شعور سان سنڌ جو دفاع ڪندو رهيو آهي ــ ۽ اهو طبقو آهي سنڌ جا وڪيل. سنڌ جي وڪيل برادري هميشه جدوجهد جو حصو رهي آهي. پاڪستان جي قيام کان وٺي ون يونٽ جي مخالفت تائين، ايم آر ڊي جي تحريڪ کان وٺي عدليه جي بحاليءَ تائين، ۽ هاڻي سنڌ جي وحدت جي تحفظ تائين، انهن وڪيلن جو ڪردار ناقابلِ فراموش آهي. وڪيلن جو پيشو فقط روزگار جو ذريعو ناهي، پر اها فڪر، دليل ۽ انصاف جي جدوجهد آهي، جيڪا ظلم ۽ بي انصافيءَ جي نظام خلاف هڪ فڪري مزاحمت بڻجي سامهون اچي ٿي.

اڄ جڏهن سنڌ جي وحدت تي حملو ڪيو پيو وڃي، ته سنڌ جا وڪيل اڳي وانگر ٻيهر صفِ اول ۾ بيٺا آهن. هو رڳو عدالتن ۾ قانوني ڪارروائي نٿا ڪن، پر روڊن تي، بار ڪائونسلن ۾، ۽ عوامي فورمن تي سنڌ جي حقن لاءِ آواز اٿاري رهيا آهن. انهن جي زبان تي صرف قانوني دليل ناهن، پر قومي درد به آهي.

سنڌ تي ٿيندڙ هر يلغار جو مقصد هڪ ئي رهيو آهي — سنڌ کي پنهنجي وسيلن کان محروم ڪرڻ، سنڌ جي سڃاڻپ کي ڌنڌلو ڪرڻ، ۽ سنڌ جي ماڻهن کي غير يقيني حالت ۾ وجهڻ. پر تاريخ شاهد آهي ته جڏهن به اهڙي ڪا يلغار ٿي آهي، سنڌ جي ڌرتيءَ مان سچ جا سپاهي نڪتا آهن. اهي وڪيل، قلمڪار، اديب ۽ شاگرد ئي هئا، جن سنڌ جي بقا لاءِ پنهنجي آواز کي طاقت بڻايو.

اڄ وري اها ضرورت آهي ته سنڌ جا سمورا شعور رکندڙ ماڻهو، خاص ڪري وڪيل، پنهنجي ڪردار کي وڌيڪ مضبوط ڪن. عدالتن ۾ سنڌ جي وحدت جو مقدمون صرف آئيني ناهي، اهو قومي ۽ تاريخي به آهي. ڇاڪاڻ⁠تہ جيڪڏهن سنڌ ٽٽي، ته فقط انتظامي نقشو نه پر صدين جي سڃاڻپ ۽ تهذيب به ٽٽي پوندي.

سنڌ جا وڪيل اڄ جن خطرن سان وڙهي رهيا آهن، اهي رڳو عدالت جي چئن ديوارن تائين محدود ناهن. هو هڪ اهڙي نظام سان وڙهي رهيا آهن، جيڪو طاقت جي زبان سمجهي ٿو، قانون جي نه. پر لطيف سائين چيو هو:

جي دل تي وسريو ناهي،

سو دوست لطيف چئي،

تنهن جاڳي ٿو ڄڻ ڏينهڙو،

رات وساري نٿو.

اهو بيت اڄ جي وڪيل برادريءَ تي صادق اچي ٿو، جيڪا پنهنجي قوم جي بقا لاءِ اڃا تائين جاڳي پئي آهي.

سنڌ جي شعور تي يلغار رڳو انتظامي ترميمن سان نٿي ٿئي، پر جڏهن به ڪو سنڌي پنهنجي حق کان دستبردار ٿئي ٿو، اهو به هڪ فڪري يلغار آهي. وڪيل ان فڪر جي حفاظت جو محاذ سنڀالي ويٺا آهن. سندن قلم ۽ دليل سنڌ جي بقا جو هٿيار آهي.

سنڌ کي اڄ قلم، دليل ۽ اتحاد جي ضرورت آهي. وڪيل، قلمڪار، شاگرد ۽ باشعور نوجوان جيڪڏهن گڏ ٿي وڃن، ته ڪو به نظام سنڌ جي وحدت کي نقصان نه پهچائي سگهندو. سنڌ جي تاريخ گواهي ڏئي ٿي ته جڏهن به لطيف جي ڌرتيءَ تي ظلم ٿيو آهي، تڏهن لطيف جا پيرڪار ميدان ۾ لٿا آهن.اسان کي ياد رکڻو پوندو ته وڪيل رڳو قانون جو محافظ ناهي، پر قوم جي ضمير جو آواز آهي. جڏهن هو عدالت ۾ بيهي پنهنجي ڌرتيءَ جي ڳالهه ڪري ٿو، تڏهن اهو فقط ڪيس ناهي، اهو هڪ تاريخي جدوجهد جو تسلسل آهي.

سنڌ تي ٿيندڙ هر يلغار کي روڪڻ لاءِ اڄ به اهو ئي فارمولو آهي جيڪو شاهه لطيف سائين پنهنجي بيتن ۾ ڏنو:

سچ پيو ساڀاڻ،

ڪوڙ نه ڪوٽ نهان،

جيڪو سچ تي بيٺو،

تنهن کي طاقت آهه پرمان.

سچ جي طاقت سان، علم جي روشني سان، ۽ اتحاد جي جذبي سان سنڌ جا وڪيل اڄ به بيٺل آهن.اهي ماڻهو ئي سنڌ جي ايندڙ نسل لاءِ اميد جا ڏيئا آهن. جيستائين قلم ۽ دليل جي جنگ جاري آهي، تيسين سنڌ جي ڌرتيءَ جي سڃاڻپ سلامت رهندي. سنڌ جا وڪيل اڄ صرف ڪيس نه وڙهي رهيا آهن، پر تاريخ جو هڪ نئون باب لکي رهيا آهن : باب ”مزاحمت، شعور ۽ بقا جو.“

_____________

عرفان سنڌي فري لانس ليکڪ آھي ۽ ڪوٽڙيءَ ۾ رھي ٿو